Erronkarieraren ikerketa-egoera gainbeiratuz

  • Leyre Rojo Horrillo
Palabras clave: Corpus histórico del roncalés, Análisis filológico, Valle del Roncal

Resumen

Erronkariera hildako euskalkia bada ere, benetan markagarria da hizkerak hainbat ikertzailengan eragin duen zirrara. Hala ere, oraindik euskalkiaren corpus historikoa filologikoki finkatzeko dago, eta lan ugaritan aipatu eta landu den arren, corpusari bere osotasunean begiratzen dioten azterketak falta dira. Horren aurrean, lan honetan erabaki dugu analisi filologikoari heltzea eta erakustea erronkariera aztertzen edo zeharka aipatzen duten ikerketa guztiak, helburu desberdinak badituzte ere, baliagarriak izan daitezkeela hizkeraren bilakabide diakronikoa berreraikitzeko. Horretarako, Gasteizko Antso Jakituna Fundazioko Erronkaribarraren inguruko corpusa arakatu dugu, euskalkiari buruzko ikerketak ez ezik, gainerako ikerketa-lerroetako lanak ere erabilgarriak direla berresteko.

Citas

Aguirreche, Sebastián: “Fabricación del queso del Roncal”, Gastronomiazko Euskal Anaiartea, 30, 1994, 66-70.or.

Alzola, Nikolas: “El manuscrito de Ochandiano de la Biblioteca Julio de Urquijo”, BAP, 1, 1962, 80-82.or.

Angos, Alberto: Erronkariera (I) – Gramatika, Donostia, Hiria, 2005a.

―: Erronkariera (II) – Esaldiak, Donostia, Hiria, 2005b.

―: Erronkariera (III) – Testuak, Donostia, Hiria, 2007.

Ancil, Miguel: “Origen del escudo del valle Roncal: leyenda”, Euskalerriaren alde, 174, 1918, 201-206.or.

Artola, Koldo: “Erronkariko uskararen azken hatsak ... eino're!!”, FLV, 9, 1977, 75-108.or.

―: “Erronkariko 'uskara'ren azken hatsak ... oraino're”, FLV, 12, 1980, 49-86.or.

―: “Fidela Bernat anderea, euskal hiztun erronkariarra (eta II)”, FLV, 85, 2000, 487-512.or.

Añibarro, Pedro Antonio: Voces bascongadas diferenciales de Bizcaya, Gipuzcoa y Navarra, Bilbo, Caja de Ahorros Vizcaina, 1963 [ca. 1800], (<https://www.euskaltzaindia.eus/dok/iker_jagon_tegiak/6741.pdf>, 2023/06/05).

Azkue, Resurrección María: Diccionario vasco – español – francés, Bilbo, Euskaltzaindia, 1984 [1905-1906], (<https://www.euskaltzaindia.eus/dok/iker_jagon_tegiak/381.pdf>, 2023/06/04).

―: “Particularidades del dialecto roncalés”, Euskera, 12, 1931, 207-406.or.

Aznarez, Josune: “Erronkaribarko etxe-izen euskaldunak”, Cuadernos de etnología y etnografía de Navarra, 92, 2018, 199-236.or.

―: Uskararen eleak: Euskararen biziraupena erronkariarren eguneroko hizkeran / Las palabras del uskara: Pervivencia del euskera en el habla cotidiana del Valle de Roncal, Iruña, Pamiela, 2020.

Bilbao, Gidor; Gómez, Ricardo; Lakarra, Joseba A.; Manterola, Julen; Mounole, Céline eta Urgell, Blanca: Lazarraga eskuizkribua: edizioa eta azterketa, Gasteiz, UPV/EHU, 2020.

Bilbao, Gidor eta Lakarra, Joseba A.: “Etxart-Ros gutuneria”, (Monumenta Linguae Vasconum III. Jardunaldietan aurkeztutako komunikazio argitaragabea. Gasteiz, 2016/12/20, <https://ehutb.ehu.eus/video/58c67369f82b2be4338b45b0>).

Bonaparte, Louis-Lucien: Études sur les trois dialectes basques des vallées d’Aezcoa, de Salazar et de Roncal, tels qu’ils sont parlés à Aribe, à Jaurrieta et à Vidangoz, Londres, 1872.

Camino, Iñaki: Aztergaiak Ipar Euskal Herriko euskararen berrikuntzez, Leioa, UPV/EHU, 2022.

Camino, Iñaki eta Gómez, Ricardo: “Bonaparteren argitaratzeko irizpideez: Aezkoa, Zaraitzu eta Erronkariko dotrinak (I)”, ASJU, 26-2, 1992, 453-581.or.

Estornés Lasa, Bernardo: “De arte popular. El Valle de Erronkari: arte popular infantil”, RIEV, 21, 1930, 206-220.or.

―: “El último txutxunero roncalés”, Txistulari, 30, 1962, 9.or.

―: Cuentos roncaleses, poemas y otras cosas navarras, Donostia, Auñamendi, 1980.

―: “El dialecto roncalés en la muga de Aragón y Bearne”, in Piarres Lafitteri omenaldia, Bilbo, Euskaltzaindia, 1983, 215-218.or.

―: “De toponimia roncalesa”, in Edorta Kortadi, Juan Carlos Etxegoyen & José Ángel Irigaray (arg.): Aingeru Irigarayri omenaldia, Donostia, Eusko Ikaskuntza, 1985, 379-388.or.

―: Diccionario español – uskara roncalés / Erronkariko uskararen hiztegia, Iruña, Nafarroako Gobernua, 1997.

―: “Cómo se gestó el diccionario español-uskara roncalés”, FLV, 79, 1998, 523-534.or.

Estornés Lasa, José: Erronkari’ko uskara, Zarautz, Itxaropena, 1968.

―: “Erronkari’ko uskaraz elestak. Fraseología roncalesa”, FLV, 40, 1982a, 461-483.or.

―: “Jesu-Kristo gore Jeinaren Ebanjelio Saintua. Pedro Prudenzio Hualde Mayo. Oraiko ortografia eta anotazione batzuk”, FLV, 39, 1983b, 43-103.or.

―: “Mendigatxak Azkueri kartak, 1902-1916. Eta Erronkariko Uskaratik utzulpen ta goarpenak”, FLV, 43, 1984, 55-127.or.

―: “Zoilo’ren Uzta. La cosecha de Zoilo”, FLV, 45, 1985, 31-93.or.

Estornés Lasa, Mariano: “Los últimos euskaldunes de Izaba (Roncal)”, BAP, 19, 1953, 93-94.or.

― eta Estornés Lasa, José: “J. Estornés Lasa uskara roncalés “no debe morir”, Punto y hora de Euskal Herria, 5, 1976, 30.or.

Etxebarria, José María: “1913ko Vienako euskal grabaketak, III. Erronkariera”, in Luis Villasanteri omenaldia, Bilbo, Euskaltzaindia. 1992, 161-176.or.

Fita, Fidel: “Suplementos al Diccionario trilingüe del P. Larramendi, escritos en 1746 por el P. fray Jose de Maria, Carmelita Descalzo”, Revista de Ciencias Históricas, 2-3, 1880, (<https://www.kmliburutegia.eus/Record/25744>, 2023/05/16).

Gabilondo, Joseba: “Erronkariera”, in José Luis Álvarez Enparantza & Gotzon Aurrekoetxea (arg.): Euskal Dialektologiaren hastapenak, Bilbo, Euskaltzaindia, 1983, 335-409.or.

―; Hernández, Carlos eta Olaziregi, Mª Jose: Erronkarieraren testu guztien bilduma (1569- 1900), UPV/EHUko lan argitaragabea, 1985.

Gómez, Ricardo: “Erronkarierazko dotrina argitaragabe bat: edizioa eta azterketa”, in Joseba A. Lakarra (arg.): Memoriae L. Mitxelena magistri sacrum (ASJUren Gehigarriak 14), 1, Donostia, Gipuzkoako Foru Aldundia, 1991, 375-426.or.

Hualde, Fernando: Indumentaria roncalesa, Iruña, Lamiñarra, 2013.

Hualde, José Ignacio: “Sobre el acento roncalés”, ASJU, 29, 1995, 499-525.or.

Idoate, Fernando: La comunidad del Valle de Roncal, Iruña, Nafarroako Diputazioa, 1977.

―: El Tributo de las tres vacas, Nafarroako Gobermua, 1987.

Irigoien, Alfonso: “Cartas de Mariano Mendigacha a D. Resurrección María de Azkue”, Euskera, 2, 1957, 119-169.or.

Irizar, Pedro: “Los dialectos y variedades de la lengua vasca. Variedades desaparecidas y variedades amenazadas de rápida extinción. Su evolución en el transcurso de un siglo”, ASJU, 7, 1973, 3-36.or.

―: Morfología del verbo auxiliar roncalés (estudio dialectológico), Iruña, Euskaltzaindia eta Nafarroako Gobernua, 1992.

Izagirre, Koldo: “Erronkari'ko Euskal-Ondakin batzuk”, BAP, 25, 1959, 279-314.or.

―: “Erronkariko Euskal-Ondakin batzuk (I)”, BAP, 17, 1961, 391-407.or.

Krajewska, Dorota; Zuloaga, Eneko; Santazilia, Ekaitz; Ariztimuño, Borja; Uribe-Etxebarria, Oxil eta Reguero, Urtzi: Esteve Materraren Do(c)trina Christiana (1617 & 1623): edizioa eta azterketa, Bilbo, UPV/EHU eta Euskaltzaindia, 2017.

Lacombe, Georges: “Lettres de L.-L. Bonaparte a Campión”, RIEV, 23, 1932, 192-198.or.

Lakarra, Joseba A.: “Gogoetak euskal dialektologia diakronikoaz: Euskara Batu Zaharra berreraiki beharraz eta haren banaketaren ikerketaz”, in Irantzu Epelde (arg.): Euskal dialektologia: lehena eta oraina, Bilbo, UPV/EHU, 2011, 155-241.or.

Meillet, Antoine: La Mèthode Comparative en Linguistique Historique, Paris, Honorè Champion, 1925.

Mitxelena, Koldo: “La posición fonética del dialecto vasco del Roncal”, Via Domitia, 1, 1954, 130-157.or. (Berrargit. OC, 7, 611-647.or.).

―: “Un vocabulario aezcoano, salacenco y roncalés preparado por el príncipe Bonaparte”, BRSVAP, 14, 1958, 335-364.or. (Berrargit. OC, 7, 665-688.or.).

―: Fonética histórica vasca, Donostia, Gipuzkoako Foru Aldundia, 1961 (2. argit. osatua, 1977. Berrargit. OC, 6).

―: Lenguas y protolenguas, Salamanca, Salamancako Unibertsitatea, 1963.

―: “Sobre el pasado de la lengua vasca”, SHLV, 1, 1964, 1-73.or. (Berrargit. OC, 5, 1-115.or.).

―: Estudio sobre las fuentes del diccionario de Azkue, Bilbo, Centro de Estudios Históricos de Vizcaya, 1970.

Mitxelena, Koldo; Beloqui, Juan J.; Elósegui, Jesús eta Sansinenea de Elósegui, Pilar: “Contribución al conocimiento del dialecto roncalés”, BAP, 9, 1953, 499-536.or. (Berrargit. OC, 7, 571-608.or.).

Mugartza, Juan Karlos: “Erronkarieraren deskribapena, toponimiaren bidez”, in Koldo Zuazo (arg.): Dialektologia gaiak, Gasteiz, Arabako Foru Aldundia, 2000, 173-219.or.

―: “Roncal, Ansó, Barétous (Bearne), tres zonas pirenaicas en contacto” in Roldán Jimeno eta Juan Karlos Mugartza (arg.): Vascuence y romance: Ebro-Garona, un espacio de comunicación, Iruña, Nafarroako Gobernua, 2004, 197-278.or.

―: Erronkari eta Ansoko toponimiaz, Iruña, Nafarroako Gobernua, 2008a.

―: “Erronkaribarko oikonimia, mitoak eta elezaharra”, in Xabier Artiagoitia eta Joseba A. Lakarra (arg.): Gramatika jaietan: Patxi Goenagaren omenez, Bilbo, UPV/EHU, 2008b, 523-543.or.

―: “Onomástica genérica roncalesa ligada a casas y edificios”, Filología y Didáctica de la Lengua, 17, 2017, 104-158.or.

Mugartza, Juan Karlos; Alastuei, Jone; Aznarez, Josune; Bake, Maitane; Galán, Enrique; Galetx, Félix; Lalana, Dabid; Pérez, Ángel M. eta Viñuales, Koldo: Erronkariko etxeak – Las casas del Valle de Roncal, Erronkari, Erronkariko Batzorde Nagusia, 2018.

Orotariko Euskal Hiztegia (OEH): Euskaltzaindia, 2021, 10. argit., (https://www.euskaltzaindia.eus/oeh, 2023/07/13).

Otermin, Marisol: “Folklore Roncalés”, Txistulari, 101, 1980, 5-13.or.

Orduna, Pablo Miguel: “Vecindad y derecho consuetudinario: análisis de los usos y costumbres comunitarias en el valle de Roncal”, Cuadernos de etnología y etnografía de Navarra, 86, 2011, 147-203.or.

― (arg.): Ugaltiarrak, el lenguaje de las piedras. Suelos tradicionales en el Valle de Roncal, Iruña, Lamiñarra eta Etniker Euskalerria, 2022.

Padilla, Manuel: “Le Dauphin itsasontziko gutuneria (1757) edo euskararen historia behetik”, Lapurdum, 2, 2015, 45-77.or.

―: Zuberoako euskararen azterketa diakronikoa: XVI-XIX. mendeak, UPV/EHUko eta Bordeaux 3 Montaigneko doktorego-tesia, 2017.

Pagola, Rosa Mª; Iribar, Itziar eta Iribar, Juan J.: Bonaparte ondareko eskuizkribuak. Erronkariera, Bilbo, Deustuko Unibertsitatea, 1997.

Pons, Lola (arg.): Historia de la lengua y crítica textual, Madril, Iberoamericana, 2006.

Reguero, Urtzi: Goi-nafarrera arkaiko eta zaharra: azterketa eta testuak, Gasteiz, UPV/EHUko doktorego-tesia, 2017.

Rojo, Leyre: “[n-/l- + herskari] taldeen bilakabide diakronikoa eta erronkarieraren lekukotasuna: irudia(k) fintzen”, ASJU, 2023.

Ulibarri, Koldo: Dotrinazko sermoitegia: galduriko hizkerak eta dialektologia historikoa, Gasteiz, UPV/EHUko doktorego-tesia, 2015.

―: “Julian Gaiarreren euskal gutuna”, FLV, 48-122, 2016, 409-432.or.

Urrestarazu, Iñigo: “Euskara Batu Zaharraren haustura: oinarri metodologikoak eta literaturaren berrikuspena”, ASJU, 2023.

Urzainki, Asunción: “Evolución de la ganadería en el Valle del Roncal”, Lurralde, 3, 1980, 43-100.or.

Villar, Luis: “El sistema ganadero roncalés en 1976”, Pastos, 2, 1976, 271-277.or.

Winter, Werner: “Linguistic reconstruction: The scope of historical and comparative linguisctis”, in Edgar C. Polomé (arg.): Research Guide on Language Change, Berlin-New York, Mouton de Gruyter, 1990, 11-21.or.

Publicado
2023-11-28
Cómo citar
Horrillo, L. (2023) Erronkarieraren ikerketa-egoera gainbeiratuz, Sancho el Sabio : revista de cultura e investigación vasca, (46), pp. 104-128. doi: 10.55698/ss.v0i46.406.
Sección
Estudios Vascos